Бүген Нефтекамск шәһәрендә (Башкортостан) Татарстан Республикасы Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты һәм Башкортостан Республикасы Дәүләт Җыелышы – Корылтаеның Мәгариф, мәдәният, яшьләр сәясәте һәм спорт буенча комитетының уртак күчмә утырышы булды. Утырыш эшендә Татарстан һәм Башкортстан парламентлары башлыклары Фәрит Мөхәммәтшин һәм Константин Толкачев катнашты.  

Татарстан һәм Башкортстан парламентлары арасында хезмәттәшлек күптәннән килә, шул исәптән профильле комитетлар дәрәҗәсендә дә. Парламентара хезмәттәшлек турындагы килешүгә 1997 елда ук кул куелды, ә 2010 елда, билгеләнгән элемтәләрне дәвам итеп, хезмәттәшлекне алга таба үстерү турында беркетмә имзаланды. Узган ел мондый форматта ике республика депутатлары Актаныш районында очраштылар, ул чакта туган телләрне саклау һәм үстерү мәсьәләләре, шулай ук мәдәниятләр диалогын үстерүдә телләрнең роле турында фикер алыштылар. Ике республиканың да «аралашу нокталары " аз булмады, чөнки ике регионның да халкы  күпмилләтле.

Бүгенге утырышның көн тәртибендә төп мәсьәлә булган милли мәдәниятләрне саклау һәм үстерү мәсьәләсе аерым әһәмияткә ия, чөнки 2022 нче ел Россия халыкларының мәдәни мирасы елы дип игълан ителде.

«Татарстан һәм Башкортстан – полиэтниклыкның ачык мисалы, ике күпмәдәниятле, күптелле, күпконфессияле республика, һәм монотерриторияләрдән аермалы буларак,  бу безнең өстенлегебез, – дип басым ясады ТР Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин. Соңгы елларда безнең республикаларның товар әйләнеше күләме шактый үсте. Бу безнең ныклы икътисади, мәдәни, рухи һәм гуманитар элемтәләр урнашуын тагын бер кат дәлилли. Бу багланышларга парламент комитетлары да үз өлешен кертә".

ТР Дәүләт Советы рәисе Россия Конституциясендә мәдәният мәсьәләләренә аерым игътибар бирелүен ассызыклады, аерым алганда, мәдәниятне төп кыйммәт буларак билгели торган нормалар беркетелгән, ә мәдәни мирасны конституциячел бурыч буларак саклап калу бурычы куелган. Милли мәдәниятләрне һәм гореф-гадәтләрне, туган телләрне саклап калу буенча үзара мөнәсәбәтләрне гармонияләштерү мәсьәләләре парламент эшчәнлегенең көн тәртибеннән беркайчан да төшерелми, чөнки күпмилләтле җәмгыятьнең иҗади үсеше нигезе булып тора, дип саный Фәрит Мөхәммәтшин.

Башкортстан Республикасы Дәуләт Җыелышы – Корылтае Рәисе Константин Толкачев, коллегаларын сәламләп, Башкортстан үзләренә чиктәш булган барлык сигез төбәк белән дә актив хезмәттәшлек итә, әмма «Татарстан якынрак», дип ассызыклады.

"Безне, барыннан да элек, уртак тарих, охшаш мәдәният һәм дуслык берләштерә, - диде ул, - иҗтимагый мөнәсәбәтләр өлкәсе бар, анда хокукый императивлар гомумән җайга салуда катнашмый, монда гуманитар дәрәҗәдә хезмәттәшлек мөһим. Без вакуумда түгел, ә иҗтимагый мохиттә яшибез һәм без милләтләр арасында уңайлы мөнәсәбәтләр урнаштырырга тиеш». Башкортстан парламенты башлыгы шулай ук республиканың закон чыгару органының барлык профильле комитетларын уртак эшкә җәлеп итәргә, шул рәвешле көн тәртибенә чыгарыла торган темаларны киңәйтергә тәкъдим итте.

ТР мәдәният министры урынбасары Ленар Хәкимҗанов билгеләп үткәнчә, Татарстанда милли мәдәниятләрне һәм телләрне саклау һәм үстерү буенча системалы эш алып барыла. Халык бәйрәмнәре һәм фестивальләре республиканың визит карточкасы булып тора. Ел саен Татарстанда «Сабантуй» татар халык бәйрәме, «Каравон» рус фольклор бәйрәме, «Уяв» чуаш мәдәнияте бәйрәме, «Учук» чуаш мәдәнияте фестивале, «Гырон быдтон» удмурт мәдәнияте, «Балтай» мордва мәдәнияте, «Иван Купалы» славян мәдәнияте, «Семык» мари мәдәнияте, «Питрау» керәшен мәдәнияте чаралары  уздырыла. Халыклар мәдәниятен үстерүгә этномәдәни компонентлы мәктәпләр, полилингваль белем бирү учреждениеләре, китапханәләр һәм милли театрлар, радио һәм телевидение программалары, филармония, киностудияләр зур өлеш кертә.

Этнокультура сәясәте өлкәсендә булган мәсьәләләрне хәл итүдә граждан җәмгыяте институтлары зур роль уйный. Алар арасында Татарстан Халыклары ассамблеясе һәм Башкортостан халыклары Ассамблеясе аерым урын алып тора. Мәсәлән, быел 30 ел тулган Татарстан халыклары Ассамблеясе 37 милләт вәкиле булган 240 милли-мәдәни иҗтимагый оешма вәкилләрен, шул исәптән башкортларны берләштерә. Татарстанда, 2010 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча, 14 меңгә якын башкорт яши.

Уртак утырыш нәтиҗәләре буенча резолюция кабул ителде, анда, аерым алганда, парламентарийлар Башкортстан һәм Татарстан халыкларының милли мәдәниятләрен һәм гореф-гадәтләрен саклау һәм үстерү буенча закон чыгару дәрәҗәсендә тәҗрибә алмашуны активлаштырырга тәкъдим иттеләр.

Өстәвенә, мондый хезмәттәшлек тәҗрибәсе бар инде. Ике республика депутатлары федераль дәрәҗәдәге закон чыгару мәйданчыкларында бер-берсен хуплыйлар. Хәзерге вакытта РФ ФҖ Дәүләт Думасына "Россия Федерациясенең матди булмаган этнокультура байлыгы турында «Федераль закон проекты кертелде, аны әзерләүдә Башкортстан һәм Татарстан парламентарийлары актив катнашты.

Утырыш барышында шулай ук Башкортстан мәдәният министры урынбасары Илнур Мөхьянов, Татарстан Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты рәисе урынбасары Людмила Рыбакова, БР Халыклар дуслыгы йорты директоры вазыйфаларын башкаручы Гөлназ Мирхәйдәрова, ТР Халыклар дуслыгы йорты директоры Ирек Шәрипов чыгыш ясадылар. Алар милли һәм этномәдәни сәясәтне гамәлгә ашыруның гамәли тәҗрибәсе белән уртаклаштылар.

Бүген утырышта республика парламентарийлары фән һәм фәнни эшчәнлек һәм мәгариф турында республика законнарына үзгәрешләр кертү турында закон проектын карадылар. ТР Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты рәисе Айрат Зарипов билгеләп үткәнчә, әлеге документ республика законнарын федераль законнарга туры китерү максатыннан эшләнгән. Татарстан дәүләт хакимияте органнарына федераль дәүләт фәнни оешмаларында һәм вузларда фәнни тикшеренүләр һәм эксперименталь эшләнмәләр үткәрүне финанс ягыннан тәэмин итү, югары белем алуны финанслау, югары уку йортларының укыту, җитештерү һәм социаль инфраструктурасын формалаштыруда катнашу хокукы бирелә. Закон проекты Дәүләт Советының якындагы утырышында беренче укылышта каралачак.

Утырышта шулай ук Нефтекамск шәһәре һәм Актаныш районы, шулай ук Башкортстанның Краснокама районы һәм Татарстанның Актаныш районы арасында хезмәттәшлек турында килешүләр имзаланды.  

Эш сәфәре барышында депутатлар Нефтекамск шәһәренең башкорт гимназиясендә булдылар, Краснокама районының Николо-Березовка авылының тарихи өлешендә мәдәни мирас объектларын карадылар, шулай ук бу көнне Нефтекамск шәһәр паркында узган «Милли калейдоскоп» фольклор бәйрәмендә булдылар.