Дәүләт Советы Рәисе, Татарстан Халыклары ассамблеясе Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин бүген Дербент шәһәрендә (Дагестан Республикасы) узган «Россиянең тарихи-мәдәни мирасы» IX парламент форумының пленар утырышында катнашты. Сенаторлар һәм депутатлар, субъектлар һәм төбәк парламентлары, профильле министрлыклар һәм ведомстволар җитәкчеләре, мәдәният һәм сәнгать эшлеклеләре, фәнни һәм экспертлар берләшмәсе, традицион конфессияләр вәкилләре, Каспий буе дәүләтләре вәкилләре Россия халыкларының мәдәниятен һәм традицияләрен саклау һәм үстерү, милләтара тынычлыкны һәм татулыкны ныгыту мәсьәләләре буенча фикер алыштылар.

Парламент форумы быел Дагестанда, илнең иң күпмилләтле һәм күпмәдәниятлы төбәкләренең берсендә, Рәсүл Гамзатовның туган җирендә уза һәм халык шагыйренең тууына 100 ел тулуга багышлан. Аның әдәби иҗатының төп постулаты – илебезнең барлык тугандаш халыкларының дуслыгын һәм бердәмлеген саклау.

Форумның икенче эш көне дөньяның иң борынгы шәһәрләренең берсендә – биш мең елдан артык тарихы булган Дербентта узды. Пленар утырыш алдыннан парламентарийлар VI гасырда төзелгән һәм Дербентның борынгы оборона системасының бер өлеше булган «Нарын-Кала цитаделе» архитектура-археология комплексында булдылар. Борынгы греклар бу шәһәрне "Каспийның Фарсы иленә капкасы" шулай дип атаганнар. Нарын-Кала ныгытмасы эчендә сусаклагыч калдыклары, хан мунчалары һәм хәтта 1828 елда төзелгән гауптвахта бинасы сакланган.

"Дербентта бу борынгы төбәкнең тарихын саклаучы уникаль архитектура биналары һәм корылмалары бар, - дип үз тәэсирләре белән уртаклашты Фәрит Мөхәммәтшин, - илебезнең күпмилләтле территорияләренең истәлеге, гомуми тарихы, мәдәниятен һәм традицияләрен саклау аша без җәмгыятьтә тынычлык һәм татулыкны, халыкларның бер-берсенә карата үзара аңлашуын һәм хөрмәтен ныгытабыз. Милләтара тынычлыкны һәм татулыкны ныгыту – безнең төп кыйммәтләребез. Дагестанда бу юнәлештә күп нәрсә эшләнә, без монда булганда моңа инандык.

Дөньяның күпкырлылыгы һәм күпполярлыгы турында форумның пленар утырышында сөйләделәр, аның темасы "Мәдәни мирас – Россия халыкларының милләтара үзара аңлашу нигезе". Төп фикер РФ ФС Федерация Советы Рәисе Валентина Матвиенко тарафыннан  яңгырады. "Бүгенге дөньяда тарихи-мәдәни байлыкны саклау глобаль мәсьәләгә әверелә, һәм аны хәл итү һәр көчле, бәйсез дәүләт өчен ил иминлеген тәэмин итүдән яки икътисадны ныгытудан ким түгел, - дип ассызыклады ул, - мәдәниятләрнең күптөрлелегендә һәм үзара алмашуында безнең көчебез дә инде».

Валентина Матвиенко әйтүенчә, тугызынчы парламент форумының күпмилләтле Дагестанда узуы символик мәгънәгә ия. Федерация Советы Рәисе Рәсүл Гамзатов әсәрләрен мәктәпнең әдәбият программасына кертергә тәкъдим итте. Халык шагыйре әсәрләрен Дагестанда гына түгел, ә илнең барлык төбәкләрендә дә өйрәнергә кирәк, диде ул. Форумда катнашучылар әлеге инициативаны йомгаклау резолюциясенә кертергә тәкъдим иттеләр. 

Форумда катнашучыларга Россия Федерациясе Президенты Владимир Путин мөрәҗәгать итте. Сәламләү текстын Россия Президенты Хакимияте җитәкчесе урынбасары Магомедсалам Магомедов ирештерде.

Пленар утырышта чыгыш ясаганда, Фәрит Мөхәммәтшин форумны оештыручыларга рәхмәт сүзләрен җиткерде. «Дагестан җирендә кызыксынучан, яхшы әзерләнгән, киләчәккә караган мөһим сөйләшү булды, - дип ассызыклады парламент башлыгы, - монда мәчет, әрмән һәм православие чиркәүләре бергә торалар, беренчел рәвештә сакланалар һәм эшлиләр. Кеше хәтеренә, мәдәният һәйкәлләренә мондый мөнәсәбәт инде яшь буынны тәрбияләүнең бер формасы булып тора. Дошманнарыбыз милләтара мөнәсәбәтләрдә "ярыклар" эзләгән, санкцияләр керткән бу вакытта  без рухыбызны ныгытабыз һәм бүген бу кыйммәтләрнең мөһимлегенә тагын бер тапкыр инанабыз.

Фәрит Мөхәммәтшин шулай ук тугызынчы форумда күтәрелгән мәсьәләләр милли-мәдәни берләшмәләр вәкилләре катнашында Татарстан Халыклары ассамблеясе Советының якынлашып килүче утырышында каралачак, диде. 

Форумның йомгаклау документы булып Россия Федерациясе Президентына, Федераль хөкүмәткә, илнең дәүләт хакимияте органнарына җибәреләчәк Резолюция тора.