Дәүләт Советының унынчы утырышында кабул ителгән республика законнары үз көченә керә. Алар тормышыбызның төрле өлкәләренә кагыла – республика бюджеты акчаларын планлаштырудан һәм тотудан алып җир кишәрлекләрен гражданнар милкенә түләүсез тапшыру кагыйдәләрен раслауга кадәр. Тулырак – безнең «Закон үз көченә керде» даими рубрикасында.

2024 ел бюджеты 16 млрд сум профицит белән үтәлгән

2025 елның 18 июнендә «2024 елгы Татарстан Республикасы бюджеты үтәлеше турында» 35-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керде

Закон нигезендә, 2024 елда республика бюджетының керем өлеше 594,3 млрд сум күләмендә үтәлгән, шул исәптән салым һәм салым булмаган керемнәр – 499,1 млрд сум.  2024 елда республика бюджетына кире кайтарылмый торган керемнәр суммасы 95,1 млрд сум тәшкил иткән, шул исәптән федераль бюджеттан – 87,5 млрд сум.

Татарстан бюджетының чыгым өлеше узган елда 578,3 млрд сум күләмендә үтәлгән. Барлык социаль йөкләмәләр тулысынча үтәлгән. Планлаштырылган дәүләт һәм республика программалары тулысынча гамәлгә ашырылган. Инвестицияләрнең зур күләме социаль өлкәгә, юл төзелешенә, торак-коммуналь хуҗалыкка һәм төзекләндерүгә юнәлдерелгән.

2024 елда Татарстан Республикасы бюджеты керемнәрне чыгымнардан 15 млрд 971 млн сум күләмендә арттырып үтәлгән.

Бюджет, салымнар һәм финанслар комитеты рәисе Леонид Якунин, законны шәрехләп, узган ел бурыч йөкләнеше дәрәҗәсе сизелерлек кимүен ассызыклады – ТР дәүләт бурычының гомуми күләменең ТР бюджетының салым һәм салым булмаган керемнәренә нисбәте узган ел нәтиҗәләре буенча 22,5% тәшкил иткән. Әлеге дәрәҗә югары бурыч тотрыклылыгы критерийларының берсенә туры килә. Ел йомгаклары буенча Татарстан Республикасы иң югары кредит рейтингына ия.

Быел республика бюджетына өстәмә рәвештә 30 млрд сумнан артык керем керәчәк  

2025 елның 18 июнендә «2025 елга, 2026 һәм 2027 еллар план чорына Татарстан Республикасы бюджеты турында» Татарстан Республикасы Законына үзгәрешләр кертү хакында» 33-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керде

Закон нигезендә 2025 елда республика бюджетының керем өлешенә 32,9 млрд сум күләмендә өстәмә керемнәр языла. Шул ук вакытта аерым салым һәм салым булмаган, шулай ук кире кайтарылмый торган кертемнәр дә арта.

Бюджетның чыгым өлеше 50,4 млрд сумга арттырыла. Бу акчалар социаль йөкләмәләрне финанслауга, торак-коммуналь хуҗалык һәм ИТ-проектлар өлкәсендә инфраструктура проектларын гамәлгә ашыруга юнәлдереләчәк.

Татарстан Республикасы бюджетының гомуми күләме түбәндәгечә фаразлана:

 – 2025 елга керемнәр буенча 505 млрд сум, чыгымнар буенча – 536 млрд сум, дефицит 31 млрд сум тәшкил итәчәк;

 – 2026 елга керемнәр буенча 496,8 млрд сум, чыгымнар буенча – 510 млрд сум, дефицит 13 млрд сум тәшкил итәчәк;

 – 2027 елга керемнәр буенча 519 млрд сум, чыгымнар буенча – 531 млрд сум, дефицит 12,4 млрд сум тәшкил итәчәк.

Салым салуның гадиләштерелгән системасын кулланучы салым түләүчеләр өчен преференцияләрнең гамәлдә булуы 2027 елның 1 гыйнварына кадәр озайтылды

2026 елның 1 гыйнварыннан «Салым салуның гадиләштерелгән системасын кулланучы салым түләүчеләр өчен салым ставкаларын билгеләү турында» Татарстан Республикасы Законының 2 статьясына үзгәрешләр кертү хакында» 40-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә

Закон белән салым салуның гадиләштерелгән системасын кулланучы салым түләүчеләрнең аерым категорияләре өчен салым ставкалары 2027 елның 1 гыйнварына кадәр озайтыла. Аерым алганда, икътисадый эшчәнлекләренең төп төре эшкәртү производстволары, электр энергиясе, газ һәм су җитештерү һәм бүлү, шулай ук төзелеш булган, «Керемнәр минус чыгымнар» системасын кулланучы салым түләүчеләр өчен 5 % күләмендә кулланыла.

Салым салуның гадиләштерелгән «Керемнәр» системасын кулланучы, яшәү урыны  халык саны 7 мең кешегә кадәр җиткән шәһәрләрдә булган һәм керемнең кимендә 70 процентын компьютер программаларын әзерләү, шушы өлкәдә консультация хезмәтләре күрсәтү һәм башка хезмәт күрсәтүләр һәм мәгълүмати технологияләр өлкәсендә эшчәнлектән алынган керем тәшкил иткән салым түләүчеләр өчен 1% күләмендә кулланыла.

Бакчачылык ширкәтләренә салым ташламалары 2027 елга кадәр саклана

2026 елның 1 гыйнварыннан «Оешмалар мөлкәтенә салым турында» Татарстан Республикасы Законының 5 статьясына үзгәреш кертү хакында» 38-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә

Закон белән  салым түләүчеләрнең аерым категорияләре өчен билгеләнгән оешмалар мөлкәтенә салым буенча ташламалы салым ставкаларының гамәлдә булуын озайту күздә тотыла. Аерым алганда, бакчачылык һәм яшелчәчелек буенча коммерциягә карамаган ширкәтләрне, шулай ук гражданнар тарафыннан бакчачылык, яшелчәчелек яки дача хуҗалыгын алып бару өчен 2019 елның 1 гыйнварына кадәр төзелгән коммерциягә карамаган ширкәтләрне 2027 елның 1 гыйнварына кадәр гомуми файдаланудагы мөлкәткә карата салым салудан азат итү тәкъдим ителә.

Шулай ук закон белән билгеләнгән преференцияләр, федераль бюджеттан, Татарстан Республикасы бюджетыннан һәм җирле бюджетлардан финанслана торган оешмалардан тыш, сәламәтлек саклау, физик культура һәм спорт ихтыяҗлары өчен файдаланыла торган социаль-мәдәни өлкә объектларына карата оешмалар өчен исәпләнгән салым суммасының 4,55% күләмендә салым түләү рәвешендә 2027 елның 1 гыйнварына кадәр озайтыла.

Йөк машиналары җитештерү проектлары инвесторларына салым ташламалары сакланачак

2026 елның 1 гыйнварыннан  «Оешмалар мөлкәтенә салым турында» Татарстан Республикасы Законының 3 статьясына һәм «Махсус инвестиция контрактларында катнашучы оешмалар өчен оешмалар табышына салым буенча салым ставкасын билгеләү турында» Татарстан Республикасы Законының 2 статьясына үзгәрешләр кертү хакында» 37-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә

Закон махсус инвестиция контрактларында катнашучы оешмалар өчен салым преференцияләренең гамәлдә булуын озайта.

Исегезгә төшерәбез, элек йөк автотранспорт чаралары җитештерүче махсус инвестиция контрактларында катнашучылар өчен махсус инвестиция контрактының гамәлдә булу срогына, әмма 10 елдан да артмаган вакытка, оешмаларның мөлкәтенә салым һәм табышына салым буенча салым ташламалары каралган иде. Табышка салым буенча ташламалы ставканы куллану 2025 елга каралган иде.

Хәзер бер як булып Россия Федерациясе белән беррәттән Татарстан Республикасы да тора торган махсус инвестиция контрактларында катнашучы йөк автомобиль транспорты чараларын җитештерүчеләр өчен салым ташламалары бирү срогын махсус инвестиция контрактының гамәлдә булу срогына озайтыла.

Казан мэры вазифасына кандидатураны хәзер Татарстан Рәисе тәкъдим итәчәк

2025 елның 7 июлендә «Татарстан Республикасында җирле үзидарә турында» Татарстан Республикасы Законына үзгәрешләр кертү хакында» 45-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә

Үзгәрешләр Казан шәһәре муниципаль берәмлеге башлыгын сайлау процедурасына кагыла. Әлеге закон нигезендә ул Казан шәһәре муниципаль берәмлегенең вәкиллекле органы тарафыннан Татарстан Республикасы Рәисе тәкъдим иткән кандидатлар арасыннан сайланачак.

Закон белән шулай ук республика Рәисе тарафыннан Казан шәһәре муниципаль берәмлеге башлыгы вазыйфасына кандидатларны алдан карау һәм тәкъдим итү тәртибе раслана, Казан шәһәре муниципаль берәмлеге башлыгы вазыйфасына кандидатуралар турында Татарстан Республикасы Рәисенә тәкъдимнәр кертү хокукына ия субъектлар исемлеге билгеләнә, кандидат тарафыннан тапшырыла торган документлар исемлеге раслана.

Кандидатларны алдан карау буенча комиссия төзү карала. Кандидатларның һәрберсе буенча рейтинглы тавыш бирү үткәрү күздә тотыла, аның йомгаклары буенча Татарстан Республикасы Рәисе каравына соңгы карар кабул итү өчен икедән ким һәм биштән дә күбрәк булмаган кандидатлар тәкъдим ителә. Кандидатлар (кимендә икесе) республика Рәисе тарафыннан раслана һәм Казан шәһәре муниципаль берәмлеге башлыгын сайлау өчен вәкиллекле орган каравына тапшырыла.

Ачык файдалануда мәҗбүри урнаштыру өчен Дәүләт мөлкәтен хосусыйлаштыру шартлары турында белешмәләр исемлеге төгәлләштерелде

2025 елның 23 июнендә «Татарстан Республикасы дәүләт мөлкәтен хосусыйлаштыру турында» Татарстан Республикасы Законының 9 статьясына үзгәрешләр кертү хакында» 42-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керде

Закон белән «Интернет» челтәрендәге рәсми сайтта мәҗбүри рәвештә ачык файдалануга урнаштырылырга тиешле дәүләт мөлкәтен хосусыйлаштыру шартлары турындагы белешмәләр исемлеге төгәлләштерелә.

Аерым алганда, унитар предприятиене җаваплылыгы чикләнгән җәмгыятькә үзгәртеп кору, акционер җәмгыятьләренең устав капиталларына кертем буларак дәүләт мөлкәтен кертү, шулай ук Россиядән читтә дәүләт милкендәге акцияләрне сату һәм ышанычлы идарә нәтиҗәләре буенча акцияләрне сату кебек ысуллар белән гамәлгә ашырыла торган хосусыйлаштыру шартлары турындагы карарларны рәсми сайтта урнаштыру зарурлыгы юкка чыгарыла.

Санап үтелгән ысуллар дәүләт мөлкәтен потенциаль сатып алучыларның чикләнмәгән даирәсен җәлеп итүне күздә тотмый, шуңа бәйле рәвештә мондый мәгълүматны урнаштыру зарурлыгы юк.

Җир кишәрлеген түләүсез алу хокукыннан бер генә тапкыр файдаланырга мөмкин булачак

2025 елның 4 июлендә «Татарстан Республикасы Җир кодексының 32 һәм 321 статьяларына үзгәрешләр кертү турында» 41-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә.

 Республика Җир кодексына җир кишәрлекләрен гражданнар милкенә бирү Россия Федерациясе Җир кодексының 39.19 статьясының 1 һәм 3 пунктларында каралган үзенчәлекләрне исәпкә алып бушлай башкарыла дигән нигезләмә өстәлде. Күрсәтелгән нигезләмәләр нигезендә җир кишәрлеген Россия Җир кодексының 39.5 статьясының 6 һәм 7 пунктларында күрсәтелгән нигезләр буенча (күп балалы гаиләләр һәм гражданнарның башка категорияләре) милеккә бушлай бирү хокукы гражданнар тарафыннан бер мәртәбә һәм бары тик бер нигезләмә буенча гына файдаланылырга мөмкин. Күрсәтелгән нигезләмәләр буенча элек бирелгән җир кишәрлегеннән хәрби хәрәкәтләр яисә табигый һәм техноген характердагы гадәттән тыш хәлләр аркасында максатчан билгеләнеше нигезендә файдалану мөмкин булмаган очраклар искәрмә булып тора.

Шулай ук закон нигезендә  элек гражданнарга милеккә бушлай бирелгән һәм аларның максатчан билгеләнеше һәм табигый һәм техноген характердагы хәрби хәрәкәтләр һәм (яисә) гадәттән тыш хәлләр нәтиҗәсендә файдаланырга мөмкин булмаган очракта җир кишәрлекләре күп балалы гаиләләрне түләүсез милеккә җир кишәрлеге бирү хокукына ия гражданнар исемлегеннән төшереп калдыру һәм аларга җир кишәрлеге бирүдән баш тарту турында карар кабул иткәндә исәпкә алынмаячак.

Юридик затларга парковка өчен түләмәгән өчен штраф 5 мең сум тәшкил итәчәк

2025 елның 7 июлендә «Административ хокук бозулар турында Татарстан Республикасы кодексына һәм «Татарстан Республикасында муниципаль берәмлекләрнең җирле үзидарә органнарына административ хокук бозулар турында беркетмәләр төзүгә вәкаләтле вазыйфаи затлар исемлеген билгеләү буенча Татарстан Республикасының дәүләт вәкаләтләрен бирү хакында» Татарстан Республикасы Законының 1 статьясына үзгәрешләр кертү турында» 46-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә

Закон юридик затларга түләүле парковкаларда кагыйдәләрне бозган өчен штрафны арттыруны күздә тота. Әгәр элек гади гражданнар өчен дә, компанияләр өчен дә штраф 2 500 сум күләмендә билгеләнгән булса, хәзер юридик затларга штраф 5 000 сумга кадәр арттырылган.

Законлылык һәм хокук тәртибе комитеты рәисе Александр Чубаров аңлатуынча, хәзерге вакытта транспорт чарасын түләүле муниципаль парковкада тоткан өчен түләмәгән өчен алына торган административ штраф күләме 2500 сум тәшкил итә, бу икътисадый максатчанлык принцибына туры килми. Статистика буенча, Казанда административ җаваплылыкка тартылган барлык юридик затларның 80% ка якынын кече һәм урта бизнес субъектлары тәшкил итә.  РФ Административ хокук бозулар кодексының 4.1  маддәсе нигезләмәләре буенча, алар,  башкаларны машина кую мөмкинлегеннән мәхрүм итеп,  шәһәр үзәгендәге иң кирәкле урыннарда көн дәвамында машина кую урыннарын биләп торалар һәм моның өчен штрафның яртысын гына түлиләр.   

Моннан тыш, Татарстан Республикасы Административ хокук бозулар кодексының «Җирле әһәмияттәге автомобиль юлларыннан файдалану тәртибенә карата таләпләрне бозу» дигән яңа 3.19 статьясы өстәлә. Канунда арбада (контейнерда) коела торган йөк, чүп-чар, җиңел тараны, киселгән агачларны, яфракларны ташыганда йөк транспорт чарасын брезент яисә башка материал белән капламыйча эксплуатацияләү буенча билгеләнгән таләпләрне бозу гражданнарга 5 000 сум күләмендә административ штраф салуга китерә, юридик затларга – 50 000 сум.

Бу административ хокук бозулар автоматик режимда эшләүче, фото - һәм кино төшерү, видеоязма функцияләре булган махсус техник чаралар яисә фото - һәм кино төшерү, видеоязма чаралары белән теркәлгән очракта, беркетмә төземичә генә административ җаваплылыкка тартуның гадиләштерелгән тәртибе карала.

Күп балалы гаиләләрдә тәрбияләнүче алты яшькә кадәрге балалар бушлай дарулар белән тәэмин ителәчәк

2025 елның 27 июлендә «Татарстан Республикасында халыкка адреслы социаль ярдәм күрсәтү турында» Татарстан Республикасы Законының 8 статьясына үзгәреш кертү хакында» 48-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керә

Закон нигезендә, гаилә составында, тәрбиягә алучыларны да кертеп, өч һәм аннан күбрәк баласы булган гражданнарга, өлкән баласы 18 яшькә яисә белем бирү эшчәнлеген гамәлгә ашыручы оешмада көндезге бүлектә укыган очракта 23 яшькә җиткәнче, дарулар алуга субсидия алу хокукы 3 яшьтән алып 6 яшькә кадәрге балаларны дарулар белән түләүсез тәэмин итү хокукы белән алыштырыла, аларның исемлеге Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты тарафыннан билгеләнә.

Алты яшькә кадәрге бала өчен дарулар сатып алуга субсидия тәкъдим ителә торган үзгәрешләр үз көченә кергән көнгә кадәр билгеләнгән гражданнарга күрсәтелгән субсидияне ул билгеләнгән срок тәмамланганчы алу, яисә, аны алудан баш тарткан очракта, дарулар белән түләүсез тәэмин ителү хокукы бирелә.

Күп балалы гаиләләр түләүсез юридик ярдәм алу хокукына ия булачак

2025 елның 26 июнендә «Татарстан Республикасында гражданнарга түләүсез юридик ярдәм күрсәтү турында» Татарстан Республикасы Законының 12 статьясына үзгәрешләр кертү хакында» 43-ТРЗ номерлы ТР Законы үз көченә керде.

Закон республика законнарын федераль законнар белән гармонияләштерү максатларында эшләнгән. Аерым алганда, федераль закон чыгаручылар тарафыннан түләүсез юридик ярдәм алу хокукы бирелгән затларның өстәмә категорияләре билгеләнгән. Болар – өч һәм аннан да күбрәк балалары булган күп балалы ата-аналар (өлкән баласы 18 яшькә җиткәнче, яки  югары уку йортларында, махсус урта уку йортларында яки башка белем бирү учреждениеләрендә көндезге белем алганда 23 яшькә җиткәнче). 

Шулай ук, дәүләт түләүсез юридик ярдәм күрсәтү системасы катнашучылары булган дәүләт юридик бюролары һәм адвокатлар ата (ана) булуны билгеләү һәм дәгъвалау турындагы эшләрне судлар тарафыннан караганда дәгъвачылар (мөрәҗәгать итүчеләр) булган гражданнар мәнфәгатьләрен тәкъдим итәчәкләр.