Бүген Дәүләт Советы утырышында депутатларга «Кеше һәм граждан хокукларын һәм ирекләрен яклау турында» Татарстан Республикасында Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил доклады тәкъдим ителде. Парламентта  Вәкаләтле вәкил доклады,  республика законы нигезендә, ел саен тыңлана.

Татарстанда кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил Сәрия Сабурская билгеләп үткәнчә, 2021 ел "бик җиңел булмаган". "Чигенмәгән эпидемия аркасында сәламәтлекне саклау, гражданнарның хезмәт хокукларын саклау, мохтаҗларга социаль ярдәм күрсәтү мәсьәләләре тагын да әһәмиятлерәк булды, - диде ул, - моның белән беррәттән, тормыш эшчәнлегенең башка өлкәләрендә кеше хокукларын яклау мәсьәләләре актуальлеген югалтмады".

Узган ел "Халык контроле" системасы аша 3987 мөрәҗәгать кергән. Татарстан Республикасында Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил Аппаратында 3 692 мөрәҗәгать каралган.

Сәрия Сабурская хезмәт өчен түләү өлешендә гражданнарның хезмәт хокукларын бозу турындагы хокук яклау практикалары мисалларына аерым тукталды. «Халык хезмәт хакының үз вакытында түләмәвенә, хезмәт хакы күләменә зарланды, - диде ул, - безнең тарафтан хезмәт куркынычсызлыгы, хезмәтне саклау таләпләрен тәэмин итү өлешендә хезмәт законнарының үтәлешенә ведомство контроленә анализ ясалды. Башкарма хакимият органнары һәм җирле үзидарә органнары өчен территориаль ведомствоара комиссияләрнең тормыш дәрәҗәсен күтәрү һәм керемнәрне легальләштерү эше кысаларында тәкъдимнәр әзерләнде».

Сәрия Сабурская сүзләренә караганда, уңайлы мохитне оештыру мәсьәләсе актуаль булып кала. Узган ел Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкил Хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министрлыгы, иҗтимагый активистлар белән берлектә сәүдә үзәкләрендә һәм алар янындагы территорияләрдә, җир асты һәм җир асты кичүләрендә - барлыгы 250 объект тикшерелгән. Анализ күрсәткәнчә, бу инфраструктура булдырылган очракта да, ул еш кына тиешле дәрәҗәдә каралмый,  кулланылмый.

Аерым алганда, «Кольцо» сәүдә-күңел ачу комплексында (Казан шәһәре) республика омбудсмены катышканнан соң сәүдә үзәгенә керү юлында урнашкан пандус янында персоналны чакыру төймәсе ремонтланган, хәрәкәт итү мөмкинлекләре чикләнгән кешеләр өчен махсуслаштырылган туалет бүлмәсе оештырылган, керү урыннарында кырый баскычларында контрастлы маркировкасы яңартыган.

Әлбәттә, 2021 елда да дәвам иткән яңа коронавирус инфекциясе пандемиясе медицина хезмәткәрләренең эшен бик арттырган. Шуңа да карамастан, бүген Сәрия Сабурская Татарстан Республикасы Сәламәтлек саклау министрлыгына табибларга кабул итүгә язылу, ташламага ия кешеләрне  вакытында дарулар белән тәэмин итү, шулай ук кирәкле диагностик, дәвалау һәм тернәкләндерү чараларын узган гражданнарны медик-социаль экспертизага җибәрүне рәсмиләштерү процедурасын җайга салу тәкъдиме белән мөрәҗәгать итте. Мондый мөрәҗәгатьләр "Халык контроле" системасында аз түгел.

"Безгә Аксубай, Яшел Үзән, Түбән Кама районнарыннан шикаятьләр килде, аларда медицина оешмасына мөрәҗәгать иткәннән соң медик-социаль экспертизага җибәрүне рәсмиләштерү срокларның билгесезлеге турында хәбәр ителә, - диде Сария Сабурская, - конкрет очракларда мондый юнәлеш рәсмиләштерелгән,  шуңа күрә бердәм регламент эшләү сорала".

Омбудсменга керә торган сорауларның зур блогы мәгариф системасы белән бәйле. Аерым алганда, балалар бакчаларын педагоглар белән тәэмин итеп бетермәү проблемасы ачыкланган. Сәрия Сабурская җирле үзидарә органнарына моның сәбәпләрен анализлауны һәм бу нисбәттән карарлар кабул итүне сорап мөрәҗәгать итте.

"Кызганычка каршы, балалар бакчаларына чират проблемасы ахырга кадәр хәл ителми, - дип дәвам итте омбудсмен, - шул ук вакытта педагоглар булмауны сәбәп итеп урыннар булуга карамастан балаларны бакчаларга кабул итмиләр, шул ук вакытта төркемнәрне комплектлаганда дөрес исәп алып барылмый. Мәсәлән, безнең тикшерүдән соң Лаеш районы балалар бакчаларының берсендә, аның администрациясе кадрлар җитмәү турында хәбәр иткән иде, өстәмә рәвештә 27 бала кабул ителде ".

Омбудсмен сүзләренә караганда берничә ел дәвамында республикада иң күп санлы шикаятьләр булып  торак хокукларын бозу турында мөрәҗәгатьләр кала.  Аларның шактый өлеше дәүләт яки муниципаль торак фондыннан торак белән тәэмин итү хокукын тану белән бәйле.

Докладның аерым пункты быел ТКХ һәм каты көнкүреш калдыкларын утильләштерү мәсьәләләре булды. Узган ел әлеге өлкәдә проблемалы сорауларга мониторинг үткәрелгән. «Мониторинг нәтиҗәләре буенча Татарстан Республикасы Биектау муниципаль районы Башкарма комитеты инициативасы белән Кече Алат авылында калдыкларны чыгару өчен техника җибәрү эше оештырылды. Узган ел әлеге тематика буенча «Халык контроле» ТР дәүләт мәгълүмат системасына 2 меңнән артык мөрәҗәгать килгән, - дип ачыклык кертте омбудсмен.

Узган елда рөхсәтсез чүплекләр буенча "Халык контроле"нә мөрәҗәгатьләр саны шактый арткан (993, чагыштыру өчен - 2020 елда - 696). Әлмәт районында кайбер җирлекләрне тәртипкә китерү эше башкарылган. Түбән Кама районыннан да күп мөрәҗәгатьләр килгән. Сәрия Сабурская районнар администрациясен бу юнәлештә эшне активлаштырырга чакырды.

Пенитенциар система учреждениеләре эшчәнлеген контрольгә килгәндә, узган ел төзәтү учреждениеләрендә сәламәтлеге мөмкинлекләре чикләнгән тоткыннар өчен уңайлы мохитне булдыру эше дәвам иттерелгән. Моннан тыш сак астында булган балигъ булмаганнарның ничек белем алуы турында  вазгыять  тикшерелгән. Тикшерү изоляторлары кирәкле дәреслекләр һәм әсбаплар белән тәэмин ителгән, тикшерү изоляторлары һәм мәгариф оешмалары арасында тиешле килешүләр төзелгән.

Кеше хокуклары буенча вәкаләтле вәкилнең доклады депутатларда күп сораулар тудырды. Аерым алганда, Александр Комиссаров тоткыннарны тотуга коронавирус пандемиясе йогынты ясаганмы, бу нисбәттән нинди чаралар күрелүе белән кызыксынды. Сәрия Сабурская төзәтү учреждениеләрендә вакцинация үткәрелә, дип ышандырды. "Узган елда тоткыннардан  17 кеше авырган, - диде омбудсмен, озак күрешүләр кыскартылган, һәм алар туганнарында QR-код булганда гына мөмкин".

Фадбир Сафин вәкаләтле вәкилгә шәһәрнең яңа микрорайоннарын социаль инфраструктура (балалар бакчалары, мәктәпләр, хастаханәләр) белән тәэмин итүгә игътибар итүне сорап мөрәҗәгать итте. "Йортлар төзиләр, ә кирәкле инфраструктура турында оныталар, - диде депутат, - республика җитәкчелегенең кызыксынуы нәтиҗәсендә "Кояшлы шәһәр"дә бу  проблемалар хәл ителә башлады. Әмма мондый мөрәҗәгатьләр күп".

Докладын тәмамлап, Сәрия Сабурская депутатларга хокук яклау эшчәнлегендә тыгыз хезмәттәшлек өчен рәхмәт белдерде һәм "республика халкы өчен бәян ителгән нәтиҗәләр гамәли характерда булачак" дигән өмет белдерде.