Бүген Дәүләт Советында Социаль сәясәт комитеты утырышы узды, анда депутатлар республикадагы демографик вәзгыять турында фикер алыштылар. Утырышта Дәүләт Советы Рәисе урынбасары Юрий Камалтынов катнашты.

Утырышны ачып, Социаль сәясәт комитеты рәисе Алексей Созинов демография мәсьәләләренең ил өчен дә, республика өчен дә төп мәсьәләләрнең берсе булып калуын билгеләп үтте.  «Ил Президенты Владимир Путин Указындагы беренче милли максат – халык санының тотрыклы табигый үсешен тәэмин итү, шулай ук гомер озынлыгын арттыру, ә бу демократик процесслардан башка мөмкин түгел», – диде Алексей Созинов.

 Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең Гаилә һәм демография үзәге директоры Айгөл Хурамшина республикадагы демографик хәлгә комплекслы анализ ясады.  Ул төп демографик күрсәткечләр – никахлашу һәм гаилә мөнәсәбәтләре, аерылышулар һәм никахлар динамикасы, туучылар саны, үлүчеләр саны һәм гомер озынлыгы турында сөйләде. Үзәк фәнни оешманың структур бүлекчәсе булып тора. Статистик мәгълүматның ачык мәгълүмат базалары, шулай ук фәнни методлар кулланып мөстәкыйль җыелган эмпирик мәгълүматлар фәнни анализ чыганакларына әверелә.

Айгөл Хурамшина билгеләп үткәнчә, туучылар саны кимүгә карамастан, миграция агымы нәтиҗәсендә халык саны артуын дәвам итә. 2025 елда Татарстанда халык саны 4 млн 19 мең 600 кеше булыр дип фаразлана.

Статистика буенча караганда, хатын-кызлар ешрак 20-24 яшьтә, ирләр-егетләр 25-29 яшьтә никахлашалар. Мәктәп укучылары арасында «Минем гаилә» тикшеренү нәтиҗәләре күрсәткәнчә, яшьләр 23,8 яшьтә кияүгә чыгарга планлаштыра, өйләнү – 24,9 яшь, беренче бала тууның уртача яше – хатын-кызлар өчен 25,4 яшь һәм ирләр өчен 26,4 яшь.

Туучылар саны турында сөйләгәндә, Айгөл Хурамшина билгеләп үткәнчә, биредә тотрыклы кимү күзәтелә. 2024 елда туучылар саны 35226 тәшкил иткән, бу дүрт ел эчендә 14,2% ка кимүне аңлата. Туучылар санының гомуми коэффициенты 2022 елда 9,2‰тан 2024 елда 8,8‰ка кадәр кимегән. Туучыларның гомуми коэффициенты бала табу яшендәге бер хатын-кызга 1,5 бала дәрәҗәсендә бәяләнә, бу халыкның гади үрчетү күрсәткеченнән шактый түбән. «Татарстанда ананың уртача яше 29,5 яшь тирәсе, бу беренче баласын кичектерүнең гомумроссия тенденциясен чагылдыра, – диде ул. – Туучылар санының иң югары күрсәткечләре 25-29 һәм 30-34 яшь төркемнәрендә күзәтелә. 20 яшькә кадәрге яшь аналар өлеше нибары 2,3% тәшкил итә».

Татарстан Республикасында 2022 елда халыкның гомер озынлыгы 74,92 яшь тәшкил итте, 2023 елда – 75,25. Гендер билгесе буенча күрсәткечләр аерыла – 2023 елда хатын-кызлар өчен – 80,58 яшь, ир-атлар өчен – 69,78 яшь.

Миграция күрсәткечләре турында сөйләгәндә, Айгөл Хурамшина хәбәр иткәнчә, халык агымы буенча муниципаль лидерлар күбесенчә Казан, Лаеш, Тукай һәм Биектау районнары агломерацияләрендә урнашкан.

Дәүләт Советы депутаты Ирек Ханипов халыкның китү һәм килү мәсьәләләрен ничек нәтиҗәле җайга салырга икәнлеге белән кызыксынды. Татарстан Республикасы Хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министрының беренче урынбасары Рөстәм Вәлиуллов сүзләренә караганда, халыкның республиканың башка шәһәрләренә китүе, беренче чиратта, аларның җәлеп итүчәнлегенә бәйле. «Яр Чаллы, Түбән Кама, Әлмәт – үсеш алган инфраструктуралы шәһәрләр, анда эш бирүчеләр отышлы шартлар тәкъдим итә, шул исәптән яшәү өчен дә. Эре предприятиеләр, икътисад һәм бизнес үсеше булмаса, үсеш нокталары да булмаячак», – диде Рөстәм Вәлиуллов.

Депутатлар мәгълүматны игътибарга алдылар, республикада демографик күрсәткечләрне үзгәртүгә, шул исәптән туучылар санын арттыруга, үлүчеләр санын киметүгә, гомер озынлыгын арттыруга, авыл халкының миграция процессларын тотрыклыландыруга ярдәм итә торган өстәмә чаралар күрергә кирәклеген билгеләп үттеләр.