Бүген Татарстан Республикасы Мәдәни мирас объектларын саклау комитетында Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитетының күчмә утырышы узды, анда депутатлар республиканың архитектура һәм тарихи һәйкәлләрен саклау мәсьәләләре буенча фикер алыштылар. Утырышны комитет рәисе Айрат Зарипов үткәрде.

Утырыш башланыр алдыннан депутатлар Карл Маркс урамындагы торгызылган «Дротоевский йорты» федераль әһәмияттәге архитектура һәйкәлен карадылар, анда бүген Мәдәни мирас объектларын саклау буенча республика комитеты урнашкан.

Дротоевский йорты 1837 елда архитектор Фома Петонди проекты буенча төзелгән. Аның хуҗасы титуллы киңәшче Александр Дротоевский булган.

Төзүчеләр объектны реставрацияләүгә 2021 елның ноябрендә керешкән. Эш барышында ике катлы бинаның һәм стеналарның нигезе ныгытылган, идәннәр һәм түбәләр алыштырылган, стеналар гидроизоляцияләнгән, эчке бизәкләргә капиталь ремонт ясалган.

Республикада мәдәни мирас объектларын дәүләт саклавының өстенлекле юнәлешләре турында ТР мәдәни мирас объектларын саклау комитеты рәисе Иван Гущин сөйләде. 2023 елның 1 гыйнварына Татарстан Республикасы территориясендә РФ халыкларының мәдәни мирас объектларының бердәм дәүләт реестрына кертелгән 1714 мәдәни мирас объекты урнашкан, шуларның өчесе - Бөтендөнья мирас объекты («Казан Кремле» тарихи-архитектура комплексы, Болгар тарих-археология комплексы, Успенский соборы һәм Зөя утрау-шәһәрчеге монастыре).

Нотыкчы билгеләп үткәнчә, мәдәни мирас объектларын саклау буенча Татарстан Республикасы комитеты республикада тармакны инвентаризацияләү эшен дәвам итә, күчемсез милек объектларына мәдәни мирас объектларына карауга нисбәтле анализ ясый. Татарстан Республикасы буенча кирәкле белешмәләр Россия Федерациясе халыкларының мәдәни мирас объектларының (тарихи һәм мәдәни ядкарьләренең) бердәм дәүләт реестрына тулы күләмдә кертелгән.

Һәйкәлләрнең территорияләре чикләрен, сак зоналарын эшләү, раслау һәм күчемсез мөлкәтнең бердәм дәүләт реестрына һәм мәдәни мирас объектларының бердәм реестрына кертү эшләре дәвам итә. Бердәм реестрга 1015 объектның территория чикләре турында белешмәләр кертелгән, бу 62% тәшкил итә. Агымдагы елда археологик мирасның 177 объектына карата чикләр билгеләү буенча эш алып барылачак. Проект эше 259 архитектура һәйкәленә дә кагылачак, бу 100% нәтиҗәгә ирешергә мөмкинлек бирәчәк.

Шул ук вакытта, Иван Гущин билгеләп үткәнчә, әлегә кадәр 80 объект кадастр хисабына  куелмаган. «Бу - җирле үзидарә органнарының җаваплылыгы зонасы. Күчемсез милек объектының кадастр номеры булмау аны системада мәдәни мирас белән тиңләштерергә һәм, димәк, аның сакланышын документаль рәвештә тәэмин итәргә мөмкинлек бирми “, - дип ассызыклады ул.

2022 елда региональ әһәмияттәге Биләр авылының тарихи җирлеге территориясе чикләрендә шәһәр төзелеше регламентларына таләпләр, шулай ук Чистай шәһәренең тарихи үзәгенең шәһәр төзелеше регламентлары расланган.

Казан Кремле Ансамбленә керә торган объектларны саклау буенча комплекслы эш кысаларында эчке ишегалды территориясен төзекләндерү оештырылган, Казан Кремленең Спас манарасында ремонт эшләре төгәлләнгән. «Тарихи хәтер» федераль проекты кысаларында Петропавловск соборын һәм Яңа Бистә мәчетен реставрацияләү дәвам итә.

Быел Казанда Завод мәчетен, Әтнә районында Даутов йортын реставрацияләү дәвам итәчәк. Биектау районы мәчетендә (Айбаш авылы) җимерелүгә каршы чаралар уздырылган. Манараның йөз ел элек агачтан эшләнгән терәкләре явым-төшем һәм вакыт йогынтысында череп бара, ә көчле җилләр исә аның җимерелүенә китерә.

Мәгълүмат буенча фикер алышу барышында депутат Илшат Әминов Тельман урамындагы реставрация таләп иткән борынгы йортка игътибар итәргә кушты. Комитет рәисе Айрат Зарипов республиканың мәдәни, мәдәни объектларын саклау буенча Татарстан Республикасы комитетына, туган якны өйрәнүчеләргә, тарихчыларга җентекле эшләре өчен рәхмәт белдерде.

Дәүләт Советы комитеты әгъзалары мәгълүматны игътибарга алды. Парламентарийлар шулай ук ведомствога республика территориясендә урнашкан мәдәни мирас объектларын ачыклау, аларның сакланышын һәм нәтиҗәле файдалануын тәэмин итү эшен дәвам итәргә, шулай ук объектларны саклау һәм һәйкәлләрне реставрацияләү эшләрендә катнашырга теләк белдерүчеләрне җәлеп итү өлешендә дәүләти-хосусый партнерлыкны эшкә җәлеп итәргә тәкъдим иттеләр.

Парламентарийлар бүген шулай ук ТР Гаилә кодексының 45 статьясына һәм мәгариф турында республика законының 14 статьясына үзгәрешләр кертү турында закон проектын карады. Документ республика законнарын федераль законнарга туры китерү максатларында эшләнгән. Үзгәрешләргә караганда, уллыкка алынган балалар шул гаиләдән булган балалар укыган мәктәпкә кергәндә өстенлеккә ия булачак.

Закон проекты Дәүләт Советының якындагы утырышында каралачак.