Бүген Дәүләт Советы утырышында депутатлар 2020 елда Татарстан Республикасында Бала хокуклары буенча вәкаләтле вәкил эшчәнлеге һәм республикада бала хокукларын һәм законлы мәнфәгатьләрен үтәү турында доклад тыңладылар. Балалар омбудсмены доклады ел саен парламент сессиясендә карала. Традиция буенча, вәкаләтле вәкил эшчәнлегенең төп юнәлешләреннән тыш, документта БМОның бала хокуклары һәм бала хокуклары турындагы конвенциясе тарафыннан гарантияләнгән һәм бала хокукларын һәм мәнфәгатьләрен үтәү буенча эшләр торышына бәйсез анализ һәм бәя бирелә. Быел доклад 11 нче тапкыр карала.

Татарстан Республикасында бала хокуклары буенча вәкаләтле вәкил Ирина Волынец билгеләп үткәнчә, узган ел гади түгел, Балачак унъеллыгын гамәлгә ашыруның дүртенче  елы булды. «Татарстан Президенты Рөстәм Миңнехановка, Дәүләт Советының депутатлар корпусына, республика хакимияте органнарындагы барлык хезмәттәшләргә, барлык кыенлыкларга да карамастан, балаларның тормыш сыйфатын күтәрүгә юнәлдерелгән системалы эш дәвам иткәне өчен, рәхмәт сүзләремне җиткерәсем килә», - диде ул.

Узган елда Татарстан Республикасына Бала хокуклары буенча вәкаләтле вәкил адресына 1787 мөрәҗәгать килгән. Татарстанлылар еш кына мәгариф, социаль тәэмин итү яки гаилә мәсьәләләре буенча мөрәҗәгать итәләр.

2020 елда 340 дән артык кабул итү уздырылган. Моннан тыш, балалар омбудсмены тарафыннан 735 тикшерү оештырылган, шуларның 655е - гражданнар шикаятьләре буенча. Республиканың 14 районында 30дан артык балалар учреждениесе, аерым вәкаләтләрне тормышка ашыручы 37 муниципаль хезмәт күрсәтүче тикшерелгән. Нәтиҗәдә, хокук бозуларның  52 очрагы бетерелгән, 19 мөрәҗәгать ТР Президенты, Дәүләт Советы, ТР Министрлар Кабинеты, ТР башкарма хакимияте органнары адресына җибәрелгән. Мөрәҗәгатьләрнең 74%ы уңай хәл ителгән, балалар мәнфәгате якланган.

Узган ел ун республика проектын гамәлгә ашыру дәвам иттерелгән, шулай ук яңасына старт бирелгән - «Балалар хокук академиясе», «Балалар иҗтимагый советы», «Әниләргә бүләк» һәм башкалар. "Бу проектлар балачакның гади булмаган проблемаларын хәл итүгә коммерциячел булмаган оешмалар, ата-аналар җәмәгатьчелеге, бизнес-берләшмәләр саныннан яңа партнерларны кертергә мөмкинлек бирде, - дип сөйләде Ирина Волынец, - Татарстанда балалар хокукларын һәм мәнфәгатьләрен иң яхшы тәэмин итү өчен күп эшләр эшләнүен танырга кирәк".

Ирина Волынец республикада мәгариф мәсьәләләренә кагылышлы  проблемалар шактый булуына басым ясады. Аерым алганда, сүз яшь ярымнан өч яшькә кадәрге балалар бакчаларында урыннар җитмәү турында бара. Узган ел эчендә чират өчтән бергә кимегән, әмма элеккечә бу сорау күп кенә ата-аналар өчен актуаль булып кала.

Балаларны карау һәм карау буенча хезмәтләр күрсәткәндә балалар бакчалары эшчәнлегенә шикаятьләр белән бәйле гражданнарның мөрәҗәгатьләре ике тапкырга кимегән. Әмма ләкин, Ирина Волынец ассызыклаганча, Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгына шәхси балалар бакчаларына рекомендацияләр бирергә, шулай ук алар белән хезмәттәшлекне җайга салырга кирәк.

Узган ел Бала хокуклары буенча вәкаләтле вәкилнең игътибар үзәгендә аерым районнардагы мәктәпләргә балаларны илтүне оештыру мәсьәләләре булган. Бу мәсьәләне Питрәч һәм Биектау районнарында хәл итә алганнар. Калган проблемалы хәлләр контрольдә кала.

Укуның гаилә формасында шактый балалар кала, дип борчылды балалар омбудсмены. «Мондый укучылар аттестация чорында гына түгел, башка вакытта да игътибарда булырга тиеш, - дип ышана Ирина Волынец, - җирле үзидарә органнарына, балигъ булмаганнар эшләре буенча комиссияләргә мондый укучыларны укыту чорында микрорайон мәктәпләренә беркетүне кирәк дип саныйм».

Сәламәтлеге мөмкинлекләре чикләнгән балаларга белем бирүне оештыру мәсьәләсен өйрәнү башлангыч ярдәм күрсәтү хезмәтләрен үстерү, мәктәпләрдә инклюзив белем системасын кертү, ресурс класслары челтәрен оештыру, тьюторлык институтын үстерү һ.б. буенча карарлар кабул итү кирәклеген күрсәткән.

Гаиләләрдәге тотрыксызлыкка килгәндә, 2020 ел нәтиҗәләре буенча социаль куркыныч хәлдәге 1 306 гаилә  ведомствоара исәптә торган. Аларда 2 726 бала яшәгән, аларның 50 проценттан артыгының ата-аналары  алкогольнк күпләп кулланучылардан санала.  "Татарстан Президенты тарафыннан тормышка ашырыла торган «Аеклык ноктасы» проекты әлеге гаиләләргә реаль ярдәм итте, - дип билгеләп үтте балалар омбудсмены, - проект ярдәмендә алкоголь бәйлелеге белән интегүче 246 ата-ана дәваланды, 82% ата-ана курсларны уңышлы  узды, 476 бала үз гаиләсендә калды". Проект быел да дәвам итәчәк, аны гамәлгә ашыруга якынча 10 млн. сум салынган.

Ирина Волынец актуаль проблемаларның берсе сыйфатында "икенчел ятимлек"не атады. Хәзерге вакытта Татарстанда ятим  балаларының 94%ы опекуннар, тәрбиягә бала алган ата-аналар һәм уллыкка алучылар гаиләләрендә яши. Әмма гаиләдән балаларны кабаттан балалар йортларына һәм приютларга кайтару очраклары да бар. "Әлеге вәзгыять буенча республиканың мәгариф һәм фән министры адресына тискәре тенденцияне җиңү буенча тәкъдимнәр белән мөрәҗәгать юлланды", - дип сөйләде омбудсмен.

Ирина Волынец балаларның мәгълүмати куркынычсызлыгы мәсьәләләренә аерым тукталды. Балалар омбудсмены балигъ булмаганнарны Интернетта хокукка каршы эшчәнлеккә җәлеп иткән өчен җәзаны катгыйландыруны, социаль челтәрләрдә теркәлгәндә яшь буенча чикләү кертүне кирәк дип саный.

Татарстан Республикасында Бала хокуклары буенча вәкаләтле вәкилнең доклады депутатларда күп кенә сораулар тудырды. Фадбир Сафин Казан шәһәренең “Кояшлы шәһәр” микрорайонында социаль инфраструктура белән тәэмин итү мәсьәләсен кабат күтәрде. Ирина Волынец торакны кабул иткәндә таләпләрне катгыйландырырга кирәк дип саный. Бөтенесе алдан ук планда язылган һәм тапшыруга кадәр төзелгән булырга тиеш, диде ул.

Азат Хамаев Зәйдәге вәзгыять буенча ниндидер чаралар күреләме, дип кызыксынды. Янгынның сәбәбе дүрт яшүсмернең ут белән шаяру булды. "Аларга нәрсәнең яхшы һәм нәрсәнең начар икәнен аңлатмаганнар,  мин балаларны җәзаларга кирәк дип санамыйм, - дип басым ясады Ирина Волынец, - тикшерү белән түгел, ә моңа китергән сәбәпләр белән, әти-әниләр, мәктәп белән эшләргә кирәк". Шуңа да карамастан, балалар омбудсмены Зәйгә барырга җыена.

Вәкаләтле вәкил доклады игътибарга алынды.