Бүген Казан Ратушасында IV Казан халыкара юридик форумы кысаларында узган «Вәкиллекле хакимиятне үстерү факторы буларак парламентара хезмәттәшлек» секциясе утырышында федератив дәүләттә парламентара диалогны ныгыту һәм закон чыгару процессын үстерү мәсьәләләре буенча фикер алыштылар. Юридик форумда парламент секциясе быел беренче тапкыр оештырылды һәм Татарстан Республикасы Дәүләт Советының 30 еллыгына багышланды. Республика җитәкчелеге исеменнән кунакларны һәм форумда катнашучыларны Дәүләт Советы Рәисе, сәяси фәннәр докторы, ТР Фәннәр Академиясенең хакыйкый әгъзасы Фәрит Мөхәммәтшин сәламләде.

«Казан халыкара юридик форумы инде дүртенче тапкыр Татарстан башкаласына юридик фән һәм практиканың күренекле вәкилләрен, федераль һәм төбәк хакимият органнарының күренекле дәүләт эшлеклеләрен, профессор-укытучылар составын, профессиональ юристларны җыя, – дип билгеләп үтте Фәрит Мөхәммәтшин, утырышны ачып, – Казан форумын уздыру тәҗрибәсе, аерым алганда, аның составы һәм катнашучылар саны, фикер алышына торган проблемалар һәм аларны хәл итү юллары күрсәткәнчә, Татарстан хаклы рәвештә Россия һәм гомумән дөнья алдында торган төп сәяси-хокукый мәсьәләләр буенча фикер алышу өчен дөнья мәйданчыкларының берсе булып саналырга мөмкин».

Фәрит Мөхәммәтшин Россия субъектларының парламентара хезмәттәшлеге үзенчәлекләренә һәм перспективаларына багышланган докладында Татарстан парламентаризмының аякка басу тарихы, аның сәяси-хокукый процесстагы роле, демократик хокукый федератив дәүләтчелекнең эшләү принципларын һәм механизмнарын эшләү турында сөйләде. «Татарстан парламенты эшчәнлегенең төп һәм шактый уңышлы юнәлешләренең берсе һәрвакыт Россия Федерациясе һәм Татарстан Республикасы норматив хокукый актлары нигезендә гамәлгә ашырыла торган парламентара хезмәттәшлек булды, – дип басым ясады парламент җитәкчесе. – Милләтара һәм конфессияара тынычлыкны һәм татулыкны ныгыту, төрле дәүләтләр һәм регионнар белән нәтиҗәле хезмәттәшлек итү, республиканың икътисадый һәм сәнәгать потенциалын үстерүнең тарихи тәҗрибәсенә нигезләнгән хезмәттәшлек – безнең уңышыбызның нигезе. Һәм бу җәһәттән Татарстан парламенты тарафыннан тышкы һәм эчке хезмәттәшлекнең уникаль базисы тупланды».

1994 елдан башлап Дәүләт Советы тарафыннан Россия Федерациясенең 39 субъектының 46 закон чыгару органы белән үзара хезмәттәшлек итү турында килешүләр беркетелгән. Быел килешүләр Тверь өлкәсе Закон чыгару Җыелышы һәм Смоленск өлкә Думасы белән имзаланды. Хәзерге вакытта Бәйсез Дәүләтләр Берлеге илләре партнерлары белән хезмәттәшлеккә аерым игътибар бирелә. «Өч дистә елдан артык вакыт эчендә парламентара мөнәсәбәтләр урнаштыру тәҗрибәсе Татарстан Дәүләт Советына федераль һәм халыкара дәрәҗәдә парламент дипломатиясе бурычларын үтәүгә актив ярдәм итәргә мөмкинлек бирә», – диде Фәрит Мөхәммәтшин.

Парламент башлыгы әйтүенчә, яңа чакыруларга, шулай ук Россия Федерациясе тап булган сәяси һәм икътисадый чикләүләргә карамастан, төбәк парламентара дипломатиясе тагын да актуальрәк һәм кирәклерәк була бара. Фәрит Мөхәммәтшин фикеренчә, Идел буе федераль округының Закон чыгаручылар советы төбәк органнары арасында берләштерүче характердагы эш формаларының берсе булып тора. Парламент башлыгы билгеләп үткәнчә, Закон чыгаручылар советының чираттагы утырышы агымдагы елның декабрендә Казанда узачак.

Фәрит Мөхәммәтшин Идел буе федераль округы төбәкләре парламентларының хатын-кыз депутатлары катнашында даими рәвештә дискуссия мәйданчыклары уздыручы «Мәрхәмәт – Милосердие» Дәүләт Советының хатын-кыз депутатлар берләшмәсе эшчәнлегенә аерым тукталды.

Шулай ук өч ел элек Казанда яшьләрнең закон чыгару эшчәнлеген координацияләү өчен Россия Федерациясенең Идел буе федераль округы субъектлары хакимиятенең закон чыгару органнары каршында Яшьләр парламентларының ассоциациясен төзү турында Карар кабул ителде. «Татарстан Дәүләт Советы тарафыннан парламентара хезмәттәшлекне гамәлгә ашыру тәҗрибәсе Россия Федерациясе субъектларының илебезнең чит дәүләтләр белән мөнәсәбәтләрен үстерү һәм ныгыту өчен парламентара эшчәнлек потенциалы турында сөйләргә, тулаем алганда төбәк парламент дипломатиясен Россия тышкы сәясәте концепциясе нигезләмәләрен гамәлгә ашыруның өстәмә коралы буларак күрсәтергә мөмкинлек бирә», – дип басым ясады Фәрит Мөхәммәтшин.

Фәрит Мөхәммәтшин форумны һәм махсус секцияне республикабызда уздыру төбәкләр һәм илләр арасында дуслыкны һәм хезмәттәшлекне ныгыту өчен файдалы мәйданчык булачагына ышаныч белдерде. «Парламент секциясенең бүгенге утырышы белән без вәкиллекле хакимиятне үстерү факторы буларак парламентара хезмәттәшлекнең кирәклеген, актуальлеген һәм әһәмиятен раслыйбыз, ә яңгыраган инициативалар йомгаклау резолюциясендә чагылыш табачак һәм шуның белән дөньяның үзгәреп торучы геосәяси картинасы шартларында парламентара хезмәттәшлекнең һәм диалогның заманча ролен аңлау эшенә системалы өлеш кертәчәк», – дип йомгаклады сүзен Фәрит Мөхәммәтшин.

Парламент секциясендә катнашучыларны Россия Президентының Идел буе федераль округындагы Тулы вәкаләтле вәкиле Игорь Комаров сәламләде. Утырышта сәламләү текстын ТР буенча Баш федераль инспектор Виктор Демидов ирештерде. «Татарстан тарихи рәвештә федераль үзәк белән нәтиҗәле хезмәттәшлек үрнәген күрсәтә, – диелә сәламләүдә. – Республика җитәкчелегенең уйланылган һәм эзлекле сәясәте нәтиҗәсендә Россия Федерациясе Федераль Собраниесе, Россия субъектлары һәм чит ил партнерлары белән конструктив диалог төзелә».

Игорь Комаров закон чыгару процессында актив катнашучы буларак Татарстан Дәүләт Советының аерым ролен билгеләп үткән. «Республика парламенты, үзәк һәм төбәкләр арасында мәнфәгатьләр балансын саклап, хакимиятнең вәкиллекле тармагын ныгыту юнәлешен эзлекле рәвештә гамәлгә ашыра, – дип ассызыклаган РФ Президентының Идел буе федераль округындагы Тулы вәкаләтле вәкиле. – Бу эшнең мөһим практик нәтиҗәсе булып Дәүләт Советы депутат корпусының Россия Федерациясенең һәм аның субъектларының республика карамагындагы мәсьәләләрне законнар белән җайга салуда даими катнашуы, Россия Федерациясе субъектларының законнар чыгару органнары белән уртак проектларны гамәлгә ашыру тора. Депутатлар корпусының мондый эше, бер үк вакытта бөек илебез халыкларының тарихи һәм мәдәни үзенчәлекләрен исәпкә алып, Россиянең хокукый кырының  бердәмлеген тәэмин итәргә мөмкинлек бирә».

Парламент секциясенең модераторы булып Россия халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте академиясенең Дәүләт хезмәте һәм идарәсе институтының парламентаризм һәм парламентара хезмәттәшлек кафедрасы мөдире Валерий Бакушев чыгыш ясады. «Бүгенге сессия мактаулы датага – Татарстан Республикасы Дәүләт Советының 30 еллыгына багышлана, – дип билгеләп үтте Валерий Бакушев. – Татарстан җитәкчелек иткән төп курс гражданнар тормышының югары сыйфатына юнәлдерелгән. Республиканың үзенчәлекле билгесе булып реаль нәтиҗәләргә ирешү омтылышы тора». 

Иран Ислам Республикасы Ислам Советы Җыелышының Хокук һәм суд эшләре буенча комиссиясе рәисе Мөхәммәд Саргази ассызыклаганча, бүген парламентара хезмәттәшлек глобаль идарә өлкәсендә бәхәссез ихтыяҗга әверелгән. «Парламентлар, халыклар ихтыяры вәкилләре буларак, бер-берсенең нәтиҗәлелеген күтәрүдә тәҗрибә һәм закон чыгару белемнәре белән уртаклашып, уникаль роль уйный алалар. Бу хезмәттәшлек закон чыгару процессын баетып кына калмый, халыкара дәрәҗәдә тынычлыкны, иминлекне һәм тотрыклы үсешне ныгыту өчен дә шартлар тудыра, – диде Мөхәммәд Саргази. – Әлеге конференция нәтиҗәләре илебез парламентлары арасында гамәли хезмәттәшлекне тирәнәйтүгә башлангыч булыр дип ышанам. Бу уңайдан Иранның Ислам консультатив советы үзендә булачак мондый очрашуларны кабул итәргә әзерлеге турында белдерә».

Секциядә катнашучыларга сәламләү сүзе белән РФ Хөкүмәте каршындагы Закон чыгару һәм чагыштырма хокук белеме институты директоры Талия Хәбриева мөрәҗәгать итте. Ул форумның Казанда уздырылуының киң колачлы булуын билгеләп үтте. «Казан халыкара юридик форумын уздыру башланганда анда 4 ил катнашты, хәзер – 28 ил. Казанда уза торган юридик форум, анда төрле илләрдән һәм төбәкләрдән вәкилләр килә, – бу гомумроссия хокукый көн тәртибе регионнарда формалашкан вәзгыятькә шундый яхшы характеристика», – дип ассызыклады Талия Хәбриева.

Парламент секциясендә катнашучылар алдында шулай ук РФ Дәүләт Думасының Контроль комитеты рәисе Олег Морозов чыгыш ясады. «Безнең ил бүген парламентара хезмәттәшлек барышында ирешелгән нәтиҗәләрне күрсәтә, – дип билгеләде Олег Морозов. – нәкъ менә парламентара диалог илебезне тотрыклы федераль системага әйләндерә».

Казан халыкара юридик форумы бүген ачылды һәм ике көн дәвамында үз эшен дәвам итәчәк. Бу вакыт эчендә дөньяның 28 иленнән һәм Россиянең 71 шәһәреннән 1,5 меңнән артык катнашучы парламентара хезмәттәшлекне координацияләү, иминлекне һәм халыкара хокук тәртибен тәэмин итү мәсьәләләре буенча фикер алышачак.